Ik hoor wel eens fotografen zeggen dat ze een afkeer hebben van bewerkte foto’s. Ze zijn er trots op dat hun foto’s zó uit de camera rollen en ze er daarna niets meer aan veranderd hebben. Ze willen de wereld vastleggen ‘zoals ie is’. De pure school van fotografie zo je wilt.
Ik geloof daar niet in. Want what about vóórdat het beeld uit je camera rolt? Dan maak je namelijk ook al allerlei keuzes die bepalen hoe dat beeld eruit gaat zien. En bovendien: ziet jouw wereld er hetzelfde uit als de mijne?
Fotografie is ‘licht-schrijven’. Een stukje belichte wereld vastleggen. Maar geen enkel beeld is een pure registratie. De eerste keuze is het voornemen om iets vast te leggen en het bepalen van het onderwerp en tijdstip. Dan volgt een reeks keuzes hóe dat onderwerp met de camera wordt vastgelegd:
- Wat valt binnen het kader en wat niet? (Komt die bouwplaats naast dat luxe-hotel ook in beeld of laat ik die weg?)
- Welke compositie kies ik?
- Hoeveel licht laat ik toe?
- Hoe lang druk ik af en mag er dan beweging zijn? (Staat die surfer stil op het water of scheert hij in een waas over de golven?)
- Wil ik alles scherp in beeld houden of leg ik ergens focus op?
- Welke spectrumkleuren van het licht benadruk ik, de warme of de koele?
‘Ja maar ik fotografeer in RAW!’ zegt de purist.
Voor de niet-fotografen: RAW is als het ware een ‘basis’ bestandsformaat waarbij de camera zoveel mogelijk informatie van het beeld vangt, en het niet samenperst tot het bekendere .jpg formaat waarin informatie verloren gaat (compressie). Bij omzetting naar een .jpg afbeelding wordt er bijvoorbeeld wat contrast en kleur versterkt of de foto wat scherper gemaakt. Dat doet je camera automatisch wanneer deze ingesteld is op fotograferen in .jpg, maar ook om een beeld op een scherm weer te geven zul je het naar bijvoorbeeld .jpg om moeten zetten om het weer te kunnen geven (tenzij je RAW-software gebruikt).
De purist wil níets aan de foto doen. Het beeld moet precies weergeven wat er in werkelijkheid te zien was.
Maar…. what you see is never what you get. Er is niet één waarheid, één werkelijkheid, en ook niet één weergave. En dat is niet alleen een filosofisch standpunt, maar ook een technisch. Zodra je namelijk de keuzes gaat maken die hierboven genoemd zijn, ben je al aan het beïnvloeden hoe je beeld eruit gaat zien. Na het bepalen van het kader en de compositie, kies je voor een donkerdere of lichtere opname, voor scherpte of onscherpte, (hetzij door beweging, hetzij door focus), en ook al bepaalt je camera zelf de toe te passen kleurtemperatuur (koeler/blauwer licht, of geelroder/warmer licht) daar moet altijd een keuze in gemaakt worden, óók door het apparaat.
Weet je bovendien zeker dat jouw ogen (of hersenen!) hetzelfde zien als die van een ander? Is het rood dat jij ziet hetzelfde als het rood dat ik zie? Ik kan je garanderen dat mijn ‘werkelijkheid’ een tamelijk wazig beeld oplevert als ik mijn lenzen niet in heb!
Of denk aan kleurenblindheid, waarbij de kijker bijvoorbeeld slechts een heel beperkt spectrum aan kleuren waarneemt. Mijn vader kon onder andere groen en rood niet onderscheiden. (Ik vroeg me wel eens af of mijn haar voor hem groen moet hebben geleken… ). En zelfs als je uitstekend kleuren kunt waarnemen, zijn er altijd nog lichtgolven in het spectrum die we niet eens kúnnen zien met ons menselijke oog. (Heel cool trouwens om te zien hoe allerlei verschillende dieren waarnemen. Bekijk dit filmpje ‘How animals see the world‘ maar eens).
En toch is ons oog (in goeden doen) altijd nog vele malen ingenieuzer dan welke camera dan ook. Een camera is beperkter in het verwerken van het beeld dat op het ‘netvlies’ (de sensor) valt. Vandaar ook dat – ook in RAW – een foto van dat adembenemende landschap dat je op vakantie zag het soms lang niet háált bij wat je met je eigen ogen gezien hebt. Neem het je camera niet kwalijk, die kan er ook niks aan doen…
Maar een nabewerkingsprogramma wél! Dus als dat ongepolijste beeld dat je fototoestel heeft uitgespuwd toch net even wat minder sprankelt dan die stralend gele bloemenweide in de bergen tegen een hemelsblauwe lucht, spice it up! Tikje meer contrast, even wat schuiven aan die kleurtemperatuur (de witbalans) en wat is er mis met een snufje extra scherpte? Wie weet stel je het precíes zo in als ik het zou hebben gezien. Met lenzen dan. 🙂
Sure, er zijn gradaties waarin je los kunt gaan. Tussen enerzijds de simpele compressie door het omzetten van raw naar .jpg en anderzijds complete digital art is alles mogelijk. Elke pixel is te bewerken en naar je hand te zetten. Het is aan jou als beeldmaker (ja jij dus ook pure fotograaf!) om je eigen koers daarin te kiezen en te bepalen welk beeld en welke beleving je aan de kijker wil aanbieden.
En dan maar afwachten of die hetzelfde waarneemt als jij. En hoe ze haar schermkleuren heeft ingesteld…. 😜
QEIMOY 